” نیش عقرب یا گزش عنکبوت بسته به نوع گونه، سن و شرایط عمومی سلامت بدن افراد، واکنش های متفاوتی خواهد داشت که باید ضمن شناسایی به موقع و سریع آن ها، اقدامات لازم را انجام داد تا از پیشرفت عفونت و جذب بیشتر زهر به داخل بدن جلوگیری کرد. ”
آیا نیش تمام عقرب ها و عنکبوت ها خطرناک است؟
برای مقایسه نیش عقرب و عنکبوت بهتر است ابتدا اطلاعات اندکی در مورد عنکبوت ها و گونه های خطرناک آن ها داشته باشید.
عنکبوت ها
هزاران نوع عنکبوت در سراسر جهان وجود دارند. تمامی عنکبوت ها سمی هستند اما معمولاً برای انسان خطرناک نیستند. در واقع سم اکثر عنکبوت ها کمتر از مقداری است که بتواند واکنش خطرناکی در انسان ایجاد کنند.
بسیاری از عنکبوت ها کوچک تر از این هستند که بتوانند نیش های خود وارد پوست انسان کنند و معمولاً این نیش ها به درمان پزشکی نیاز ندارند. فقط تعداد کمی از عنکبوت ها وجود دارند که نیش های خطرناکی دارند. عنکبوت هایی که نیش یا گزش خطرناک و جدی دارند، شامل گونه های زیر هستند:
- عنکبوت بیوه سیاه
- عنکبوت منزوی قهوه ای
- عنکبوت دوره گرد
عقرب ها
عقرب ها مانند عنکبوت ها، خانواده ای از رده عنکبوتیان هستند.
بیش از ۲۰۰۰ گونه عقرب در سرتاسر جهان وجود دارد که تعداد کمی از آن ها، حدود ۲۵ گونه، برای انسان خطرناک و کشنده هستند. برخی از این عقرب های کشنده در ایران نیز وجود دارند و سالانه افراد زیادی را به کام مرگ می فرستند.
نشانه های گزیدگی توسط عقرب یا عنکبوت چیست؟
۳ نوع واکنش کلی نسبت به گزش عنکبوت یا نیش عقرب وجود دارد:
واکنش موضعی نسبت به زهر: این واکنش فقط ناحیه تحت گزش را تحت تأثیر قرار داده و سبب ایجاد قرمزی و دیگر علائم به صورت خفیف می شود.
واکنش آلرژیک موضعی: این نوع واکنش سبب علائم آلرژیکی مانند خارش در ناحیه گزیدگی می شود.
واکنش آلرژیک سیستمیک: کل بدن را تحت تأثیر قرار داده و می تواند کشنده هم باشد. این نوع واکنش باعث تورم گلو و مشکلات تنفسی می شود.
علائم کلی نیش عقرب و عنکبوت (سمی و غیر سمی)
در ابتدا علائم نیش سمی عقرب یا عنکبوت شاید شبیه به علائم نیش عقرب یا عنکبوت غیرسمی باشد. علائمی نظیر:
- درد خفیف
- سفتی اطراف محل گزیدگی
- تورم خفیف
- زخم کوچک قرمز رنگ ناشی از نیش یا گزش
- حساسیت
- قرمزی پوست
- بی حسی
- سوزن سوزن شدن
علائم ناشی از واکنش سیستمیک به نیش عقرب و عنکبوت
بسته به اینکه چه گونه ای از عنکبوت یا عقرب فردی را نیش زده باشد، علائم شدید تر یا واکنش سیستمیک نیز بروز می یابد که شامل موارد زیر است:
- درد شدید در عضلات اطراف محل گزش
- خارش یا تورم دهان و گلو
- خس خس کردن سینه یا مشکل تنفس
- سبکی سر یا گیجی
- پریشانی یا بی قراری
- ضعف عمومی
- تهوع و استفراغ
- سردرد
این علائم می تواند ناشی از سم موجود در زهر یا خود فرآیند گزیده شدن باشد یا اینکه ناشی از یک واکنش آلرژیک به نیش باشند. علائم نیش در طی چند ساعت تا یک روز پس از گزیدگی شروع خواهند شد. علائم آلرژی به محض گزیدگی یا کمی پس از آن شروع خواهد شد. علائم نیش خفیف عنکبوت معمولاً در طی ۲ تا ۳ روز رفع می شوند. در صورتی که علائم وخیم تر شدند یا علائم جدید در طی ۱۰ دقیقه تا چند ساعت بعد از گزیدگی ظاهر شدند، به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که در ناحیه دهانی یا گلو تورم دارید یا در تنفس مشکل پیدا کردید، نیز بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
چطور باید گزش عنکبوت یا نیش عقرب را درمان کرد؟
در صورتی که گزش خفیف باشد و صرفاً باعث بروز واکنش موضعی گردد، با استفاده از روش های زیر می توان، روند درمان را انجام داد.
بهتر است در صورت امکان برای تشخیص کشنده بودن و یا نبودن نیش، عقرب و یا عنکبوت را با احتیاط به شیشه منتقل کرده و به پزشک نشان دهید.
- قبل از اینکه به محل گزش یا نیش دست بزنید، دستان خود را حداقل به مدت ۱۵ ثانیه، کاملاً با آب گرم و صابون شستشو دهید.
- محل نیش را کاملاً تمیز و خشک نگه دارید. آن قسمت را دو بار در روز با آب ولرم و صابون شستشو دهید.
- وقتی در حال تمیز کردن محل گزش هستید، ببینید که آیا نشانه های عفونت مثل قرمزی جدید یا وخیم شدن آن، تورم، درد، گرمی ناحیه گزش یا ترشحات وجود دارند یا خیر.
- در صورتی که هر کدام از این علائم را داشتید سریعاً با پزشک تماس بگیرید.
- کیسه سرد و مرطوب یا لباسی که داخل آن یخ گذاشته شده را روی محل گزیدگی یا نیش بگذارید تا جلوی تورم را بگیرید.
- کرم هیدروکورتیزون را روی پوست بمالید یا برای خارش، آنتی هیستامین غیر تجویزی مصرف کنید.
- داروی استامینوفن یا ضد التهاب مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن، مصرف کنید تا درد را کم کنید.
مراحل درمانی در صورت واکنش های شدید به نیش عقرب و یا عنکبوت
در صورتی که هر کدام از علائم شدیدتر را دارید، اقدامات زیر را انجام دهید:
- محل گزیدگی را پانسمان کنید. سعی کنید محلی که گزیده شده، مثل بازو یا پا را تکان دهید.
- پارچه یا لباس حاوی یخ را روی محل زخم بگذارید تا سرعت جذب زهر را کم کنید.
- فورا با پزشک تماس بگیرید یا به نزدیک ترین محل فوریت های پزشکی بروید.
- در صورت امکان به شیوه ای امن، عنکبوت یا عقرب را با خود، نزد پزشک ببرید، در این صورت می توان میزان خطری که فرد مصدوم را تهدید می کند، مشخص کرد.
درمان نیش عقرب و عنکبوت های سمی
بعضی نیش یا گزش ها، مثل نیش عنکبوت بیوه سیاه، باعث علائمی می شوند که در ۲۴ ساعت اولیه بدتر می شوند. در این مورد، باید اقدامات جدی درمانی انجام شوند.
- دریافت مسکن درد غیر تجویزی مثل آسپیرین و استامینوفن
- داروهای توقف واکنش آلرژیک
- درمان های اکسیژن رسانی و تنفسی مراقبت از زخم در صورتی که بخاطر نیش، درد و سفتی یا زخم به صورت سوراخ در پوست وجود داشته باشد.
- آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
- کلسیم گلوکونات برای کمک به وضعیتی که در آن درد شدید عضلانی وجود دارد
- پادزهر برای توقف اثرات سم عقرب یا عنکبوت
پادزهر از خون اسب ساخته می شود. بدن فرد مصدوم، بیشترین مقدار سم حاصل از گزیدگی را در ۳۰ ثانیه ابتدایی جذب خواهد کرد پس باید پادزهر را هر چه سریع تر دریافت کنید. البته پادزهر فقط در صورتی تجویز می شود که فرد مصدوم علائم شدیدی داشته باشد. گاهی اوقات پادزهر باعث تشدید واکنش های آلرژیک می شود.
اثرات گزش عنکبوت یا نیش عقرب چقدر طول خواهد کشید؟
واکنش های موضعی در طی ۷ تا ۱۰ روز رفع می شوند.
این علائم معمولاً خفیف بوده و بدون عوارض در طی چند روز از بین می روند. نیش ناشی از عقرب و یا عنکبوت های خطرناک، باعث درد، تب و دردهای عضلانی به مدت چند روز و آسیب های شدید به پوست می شوند.
نیش برخی از عقرب ها و یا عنکبوت ها باعث ایجاد تاول در ۱۵ تا ۳۶ ساعت اولیه می شوند. بعد از اینکه یک روز از تشکیل تاول گذشت، تاول ها باز شده و ترشحات از آن ها خارج می شود و درد شدیدی نیز به همراه دارند. شاید زهر، باعث نکروز یا از بین رفتن پوست و بافت زیرین آن در محل گزیدگی شود. پوست معمولاً سیاه شده و روی پوست زخم ایجاد می گردد.
نیش هایی که باعث خون مردگی در پوست و بافت محل گزش می شوند باید به دقت بررسی شوند.
چطور خود را از گزش عنکبوت یا نیش عقرب حفظ کنیم؟
برای پیشگیری از نیش عقرب و یا عنکبوت، اقدامات زیر را انجام دهید:
استفاده از تله
از تله ها در محیط داخل خانه استفاده کنید.
تله های چسبی معمولاً سطوح چسبناکی هستند که عنکبوت یا عقرب را به دام می اندازند. این کار امن ترین و مؤثرترین شیوه برای کنترل عقرب ها یا عنکبوت ها در داخل خانه است.
محافظت از بدن
نزدیک به توده ای از تخته ها، تخته سنگ ها یا گوشه های تاریک فضای بیرون ساختمان ها از دستکش، شلوارهای بلند، لباس های ضخیم و جوراب هایی که روی شلوار کشیده می شوند استفاده کنید. در این صورت در برابر نیش عقرب و یا عنکبوت ها ایمن خواهید بود.
همچنین وقتی مشغول باغبانی هستید و یا در فضاهایی مانند زیرزمین کار می کنید، دستکش بپوشید.
قبل از پوشیدن لباس، آن را بررسی کرده، به خوبی آن را تکان داده و سپس بپوشید.
کفش های خود را قبل از اینکه بپوشید چک کنید.
قبل از اینکه به تخت خواب بروید، تخت، زیر تخت و روتختی را بررسی کنید.
در نواحی که احتمال وجود عقرب هست، با پای برهنه راه نروید، یا صندل های روباز نپوشید.
مراقب کودکان و افراد سالمند باشید
اجازه ندهید بچه ها در نواحی که عقرب و عنکبوت زیادی وجود دارد، بازی کنند. کودکان و افراد مسن، نسبت به سایر افراد مقاومت کمتری در برابر نیش عقرب و عنکبوت دارند و احتمال آسیب دیدگی آن ها بیشتر است، بنابراین بهتر است بیشتر مواظب این افراد در خانواده باشید.
استفاده از سموم
در ناحیه ای که عنکبوت بیوه سیاه یا عنکبوت منزوی قهوه ای مشاهده شده، از سموم تخصصی استفاده کنید. برای پیشگیری از خطرات ناشی از نیش عقرب و یا عنکبوت ها که گاهی می توانند بسیار خطرناک و کشنده باشند، برای دفع این موجودات ترسناک، از سموم قوی و حرفه ای ضد عقرب و ضد عنکبوت استفاده کنید.
